Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công là thắng lợi vĩ đại đầu tiên của nhân dân ta từ khi có Đảng lãnh đạo, mở ra bước ngoặt vĩ đại trong lịch sử dân tộc Việt Nam. Đó là một trong những trang chói lọi nhất trong lịch sử của dân tộc ta, dấu mốc lớn trên con đường phát triển trong suốt chiều dài mấy nghìn năm dựng nước, giữ nước của dân tộc Việt Nam.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, muôn người như một, nhất tề đứng lên giành chính quyền. Chỉ trong vòng 15 ngày (từ ngày 14-28/8/1945), cuộc tổng khởi nghĩa đã giành thắng lợi hoàn toàn, chính quyền trong cả nước về tay Nhân dân, trong đó khởi nghĩa giành chính quyền ở Hà Nội vào ngày 19/8 là một dấu mốc ngời sáng nhất của Cách mạng tháng Tám.
Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, trước cuộc mít tinh của gần một triệu đồng bào, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ Lâm thời trịnh trọng đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa (nay là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam).
Thắng lợi ấy đã đập tan hai tầng xiềng xích nô lệ của chủ nghĩa thực dân Pháp kéo dài hơn 80 năm và phát xít Nhật gần 5 năm, chấm dứt nỗi đau mất nước kéo dài gần một thế kỷ; đồng thời lật nhào chế độ phong kiến tồn tại cả ngàn năm, đưa Việt Nam từ vị trí là một nước thuộc địa trở thành một nước độc lập, đưa nhân dân Việt Nam từ thân phận nô lệ thành người dân độc lập, tự do, làm chủ nước nhà.
Là cơ quan chuyên nghiên cứu về lịch sử văn hóa, đội ngũ cán bộ, nghiên cứu viên của Viện nghiên cứu Lịch sử và Văn hóa Việt (VIHC) đã giành nhiều công sức để phân tích, tìm ra đặc trưng, đặc điểm, tính độc đáo của Cách mạng tháng Tám năm 1945 ở nước ta, trong đó có việc đấu tranh giành chính quyền và bảo vệ chính quyền cách mạng ở các địa phương. Trong các đề tài về lịch sử, văn hóa do VIHC nghiên cứu, biên soạn đã tạo điểm nhấn về sức mạnh quần chúng dưới sự lãnh đạo của Đảng với các sự kiện, dữ liệu có giá trị khoa học, bảo đảm tính lịch sử và tính nhân văn sâu sắc.
Kỷ niệm 78 năm cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2-9, VIHC phát huy kết quả đã đạt được, tiếp tục tích lũy kiến thức, trau dồi chuyên môn để tập trung nghiên cứu các để tài lịch sử – văn hóa, góp phần đưa những giá trị của lịch sử đến với độc giả, trong đó nhấn mạnh vai trò lãnh đạo Đảng, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh; tính chủ động, linh hoạt, sáng tạo của tổ chức Đảng và Mặt trận Việt Minh ở các địa phương trong thời khắc “xoay bản lề” của lịch sử, bổ sung thêm các chi tiết, sự kiện ở từng địa phương tạo nên sức mạnh từ truyền thống yêu nước nồng nàn của dân tộc Việt Nam.
VIHC
